سی و شش انصارالمهدی(عج)، تیپی مستقل با رستۀ پیاده از نیروی زمینی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی از استان زنجان.

پیشینه و سازمان رزم: این تیپ در ۲ تیر ۱۳۶۶ با پیشنهاد فرمانده وقت نیروی زمینی و تصویب فرمانده محترم کل سپاه برای سازماندهی و انسجام هر چه بیشتر نیروهای رزمندۀ استان زنجان که تا قبل از آن در تیپ‌ها و لشکرهای مختلف عملیاتی سپاه حضوری فعال و مستمر داشتند تشکیل گردید (سپاه ... ، تأیید ... ، ص۱).

در بدو تأسیس، محمود عباسی به فرماندهی تیپ منصوب شد و محمد اصانلو مسئولیت جانشینی تیپ را بر عهده گرفت. جعفر ابوترابیان، رئیس ستاد تیپ؛ اسحق کاظم پور، رئیس حفاظت اطلاعات تیپ؛ مهدی رضایی، مسئول واحد نیروی انسانی؛ منصور سودی، مسئول واحد اطلاعات؛ رسول وزیری، مسئول واحد طرح عملیات؛ کاظم قربانی، مسئول واحد آماد و پشتیبانی؛ یوسف رحمتی، مسئول واحد مهندسی رزمی؛ سلمان سلیمانی، مسئول واحد بهداری؛ سیدحمید دوست‌محمدی، مسئول واحد مخابرات؛ روح‌اله شکوری، مسئول واحد آموزش نظامی؛ سید محمد رفیعی، مسئول واحد امور مالی؛ مجتبی صنایعی، مسئول واحد تبلیغات و انتشارات و علی رسولی، مسئول واحد تعاون بودند (همان، تأیید سوابق ... ، شمارۀ سند ۲۰۳/1/545/زم).

در هنگام تأسیس تیپ، پنج گردان پیاده شامل گردان امام حسین(ع) به فرماندهی پرویز خسروشاهی؛ گردان حضرت علی‌اصغر(ع) به فرماندهی ابراهیم‌اژدر رستمی؛ گردان حضرت ولیعصر(عج) به فرماندهی مجید ارجمندفر؛ گردان حضرت سیدالشهداء(ع) به فرماندهی منصور افشاری‌راد و گردان حضرت قاسم(ع) به فرماندهی علی کلانتری و نیز گردان توپخانه به فرماندهی حمزه‌علی عظیمی؛ گردان ادوات به فرماندهی احمد فتحی؛ گردان پدافند هوایی به فرماندهی مرتضی رهبری؛ گردان تخریب به فرماندهی یونس مصطفوی و گردان قرارگاه به فرماندهی علی باباخانی سازمان تیپ را تشکیل داده بودند (همان، تأیید سوابق ... ، شمارۀ سند ۲۰۳/1/545/زم).

این تیپ برای استقرار اولیۀ خود، پادگان حضرت ولیعصر(عج) در ۹ کیلومتری شمالغرب زنجان را انتخاب و به سازماندهی خود پرداخت. این پادگان تا پایان سال ۱۳۶۷ و بازگشت تیپ به زنجان به عنوان ستاد فرماندهی، پادگان عقبه و پشتیبانی مورد بهره‌برداری قرار گرفت و پس از پایان جنگ به عنوان پادگان اصلی و دائمی تیپ انتخاب شد. پادگان رسالت، واقع درکیلومتر ۱۵ جادۀ دزفول شوشتر در شهرک حمزه نیز به عنوان محل استقرار اصلی تیپ در استان خوزستان بود و با قرارگاه‌های کربلا، نجف و حمزۀ سیدالشهداء(ع) ارتباط عملیاتی و آمادی داشت.

نبردهای تیپ ۳۶ انصارالمهدی(عج)

نبرد در عملیات نصر۷: اولین مأموریت عملیاتی تیپ پس از تأسیس، مأموریت آفندی در عملیات نصر۷ (که در ۱۴ مرداد ۱۳۶۶ با هدف خارج کردن منطقۀ عمومی سردشت از دید دشمن و تسلط بر شهر قلعه‌دیزۀ عراق در منطقۀ مرزی سردشت انجام گرفت) بود. در این مأموریت، گردان امام حسین(ع) به فرماندهی پرویز خسروشاهی و گردان‌های پشتیبانی رزمی و خدمات رزمی و واحدهای ستادی به مدت یک هفته به اجرای مأموریت پرداختند (همان، تأیید سوابق ... ، شمارۀ سند ۲۰۳/1/545/زم).

نبرد در عملیات والفجر ۱۰ (24 اسفند ۱۳۶۵): که در جبهۀ شمالی (سلیمانیه-حلبچه) با رمز یا محمد رسول‌الله(ص) به‌منظور پیشروی به سوی سیلمانیه با تصرف شهرهای حلبچه، خرمال، دوجیله، بیاره و طویله انجام شد (سمیعی، ص ۴۵۵؛ جعفری، ص ۱۴۸؛ رشید، ص ۹۹؛ دری، ص ۷۲؛ علایی، ج ۲، ص ۴۱۲)، ، این تیپ با قبول مأموریت آفندی مستقل، پنج گردان پیادۀ سازمانی و چهار گردان توپخانه، ادوات، پدافند هوایی و مهندسی رزمی و همچنین واحدهای پشتیبانی رزمی و خدمات رزمی را برای تصرف ارتفاعات شیندروی و در ادامه، ورود به شهر حلبچه بکار گرفت و مأموریت خود را به نحو احسن به سرانجام رساند. طوری که اجرای مأموریت تک به قلۀ شیندروی و تصرف آن مورد تقدیر سردار صفوی قرار گرفت و ایشان هنگام اعلام این خبر به فرمانده کل سپاه، برادر محسن رضایی در مکالمۀ بی‌سیمی گفت: برادر محسن، بچه‌های زنجان باز هم حماسه آفریدند (همان، تأیید سوابق ... ، شمارۀ سند ۲۰۳/1/545/زم).

نبرد در عملیات مرصاد: در عملیات مرصاد (که در ۴ مرداد ۱۳۶۷ در منطقۀ اسلام‌آباد غرب و سرپل‌ذهاب به منظور جلوگیری از پیشروی منافقین و انهدام سازمان آنها صورت گرفت)، با اینکه تیپ با بکارگیری دو گردان رزمی پیادۀ حضرت علی‌اصغر(ع) و حضرت ولیعصر(عج) در محور کوشک مأموریت مقابله با تهاجم ارتش بعثی و عقب راندن آنها را تا مرز مشترک بر عهده داشت، با آماده‌سازی و انتقال نیرو و با بکارگیری سه گردان رزمی پیادۀ امام حسین(ع)، گردان سیدالشهداء(ع) و گردان تازه تأسیس علی بن ابیطالب(ع) در تنگۀ حسن‌آباد و چهار زبر و اسلام آباد غرب به مقابله با عناصر منافقین پرداخت (همان، تأیید سوابق ... ، شمارۀ سند ۲۰۳/1/545/زم).

مأموریت‌های پدافندی تیپ ۳۶ انصارالمهدی(عج) در دوران جنگ:

خط پدافندی شلمچه از تاریخ ۱۵/09/1366 الی ۲۱/02/1367 با بکارگیری استعداد کامل تیپ شامل: پنج گردان پیاده و گردان‌های رزمی و پشتیبانی رزمی و پشتیبانی خدمات رزمی و واحدهای ستادی تیپ.

خط ماوُوت از تاریخ ۸/3/67 الی ۳۱/3/1367 با بکارگیری گردان پیاده امام حسین(ع).

خط کوشک از تاریخ ۰۳/05/1367 الی ۱۵/01/1368 با استعداد کامل و بکارگیری چهار گردان پیاده و گردان‌های پشتیبانی رزمی و پشتیبانی خدمات رزمی و واحدهای ستادی تیپ (همان، تأیید سوابق ... ، شمارۀ سند ۲۰۳/1/545/زم).

مأموریت‌های عملیاتی تیپ ۳۶ انصارالمهدی(عج) پس از جنگ:

خط پدافندی مرزی بانه، تیپ با استعداد کامل از تاریخ ۱۵/03/1368 الی ۱۵/09/1369 با بکارگیری دو گردان پیاده و گردان‌های پشتیبانی رزمی و پشتیبانی خدمات رزمی و واحدهای ستادی، مأموریت پدافند در خطوط دفاعی مرزی در محدوده شهرستان بانه را بر عهده داشت.

خط پدافندی مرزی بانه، تیپ با استعداد کامل از تاریخ ۱۵/02/1370 الی ۱۵/12/1372 با بکارگیری دو گردان پیاده و گردان‌های پشتیبانی رزمی و پشتیبانی خدمات رزمی و واحدهای ستادی تیپ مأموریت پدافند در خطوط دفاعی مرزی در محدوده شهرستان بانه را بر عهده داشت.

خط پدافندی مرزی بانه، تیپ با استعداد کامل از تاریخ ۱۵/09/1373 الی ۳۱/05/1376با بکارگیری چهار گردان پیاده و گردانهای پشتیبانی رزمی و پشتیبانی خدمات رزمی و واحدهای ستادی تیپ مأموریت پدافند در خطوط دفاعی مرزی در محدوده شهرستان بانه را بر عهده داشت.

مأموریت تأمین امنیت منطقۀ عمومی شهرستان‌های ماکو، چالدران، پلدشت، شوط و مقابله با تحرکات مسلحانۀ گروهک‌های محارب پ.ک.ک و پژاک از تاریخ ۲۰/01/1386 الی ۲۴/08/1387. در طول این مأموریت، عملیات گشت رزمی شناسائی ۱۹۶۹ مورد، کاوُش ۴۰۲۴ مورد (روستا) و کمین ۴۵۷ مورد به صورت برنامۀ عملیاتی گردان‌های پیاده و تکاور تیپ اجرا شد. همچنین با توجه به گزارشات دریافتی از منابع اطلاعاتی از حضور نیروهای ضدانقلاب در مناطق تحت مسئولیت تیپ، در نه مورد درگیری مستقیم با عناصر مسلح رزمی ضدانقلاب و اجرای عملیات متعدد آتشباری توپخانه و ادوات بر روی مقرهای ثابت و موقت گروهک‌های پژاک و پ.ک.ک در طول مدت مأموریت، تلفات زیادی از نظر نیروی انسانی ( 31 نفر کشته و زخمی و دستگیری ۳ عنصر مسلح گروهک پژاک) و انهدام تجهیزات، تسلیحات و اقلام تدارکاتی و پشتیبانی آنها وارد کرد.

مأموریت تأمین امنیت منطقۀ عمومی شهرستان‌های ماکو، چالدران، پلدشت، شوط و مقابله با تحرکات مسلحانه گروهک‌های محارب پ.ک.ک و پژاک از تاریخ ۲۰/10/1389 الی ۲۰/10/1390. در طول این مأموریت عملیات گشت رزمی شناسائی۲۳۰۰ مورد، کاوُش ۵۴۹ مورد (روستا) و عملیات پاکسازی از عناصر مسلح ضد انقلاب از روستاها ۱۶۰ مورد، عملیات کمین ۲۱۱ مورد و اجرای عملیات تأمین و دیده‌بانی به صورت برنامۀ عملیاتی روزانه گردان‌های پیاده و تکاور اجرا شد. بعلاوه، با توجه به گزارشات دریافتی از منابع اطلاعاتی از حضور نیروهای ضدانقلاب در مناطق تحت مسئولیت تیپ ، در چهار مورد درگیری مستقیم و سیزده مورد اجرای عملیات آتشباری توپخانه و ادوات بر روی مقرهای ثابت و موقت عناصر مسلح رزمی گروهک‌های پژاک و پ.ک.ک تلفات زیادی از نظر نیروی انسانی (44 نفر کشته و زخمی و دستگیری ۳ عنصر مسلح گروهک پژاک) و انهدام تجهیزات،تسلیحات و اقلام تدارکاتی و پشتیبانی آنها وارد کرد. احداث بیمارستان صحرایی در دو نقطه از منطقه تحت مسئولیت تیپ و ویزیت بیماران از اهالی بومی و احداث پنجاه کیلومتر جاده در داخل منطقۀ آلوده جزو برنامه‌های اصلی تیپ در این دوره بود (همان، تأیید سوابق ... ، شمارۀ سند ۲۰۳/1/545/زم).

آمار شهدا، جانبازان، آزادگان و رزمندگان تیپ

در عملیات نصر۷ تعداد ۲۸ نفر از پرسنل کادر واحدهای ستادی و رزمندگان بسیجی به شهادت رسیدند و برادر پاسدار مجتبی صنایعی از ناحیۀ سر به شدت مجروح شد. در عملیات والفجر۱۰ تعداد ۴۳ نفر از پرسنل کادر واحدهای ستادی و رزمندگان بسیجی به شهادت رسیدند. در عملیات مرصاد تعداد ۲۳ نفر از پرسنل کادر واحدهای ستادی و رزمندگان بسیجی به شهادت رسیدند (بنیاد شهید ... ، آمار شهدا ... ، موجود در همانجا). در مأموریت تأمین امنیت منطقۀ عمومی شهرستان‌های ماکو، چالدران، پلدشت، شوط و مقابله با تحرکات مسلحانۀ گروهک‌های محارب پ.ک.ک و پژاک از تاریخ ۲۰/01/1386 الی ۲۴/08/1387 چهار نفر از پرسنل کادر گردان‌های رزمی به فیض شهادت و سه نفر نیز به افتخار جانبازی نائل آمدند (سپاه پاسداران ... ، تأیید سوابق ... ، شمارۀ سند ۲۰۳/1/545/زم).

شهدای شاخص تیپ

از شهدای شاخص تیپ می‌توان از منصور سودی، مسئول واحد اطلاعات تیپ ( که مفقودالاثر بود و در مهر ۱۳۹۴ پیکر مطهرش کشف و دفن شد) و برادر بسیجی، سیدجعفر موسوی، فرمانده گروهان سوم گردان امام حسین(ع) در عملیات نصر۷، روح‌اله شکوری فرمانده گردان علی‌بن ابیطالب(ع) در عملیات مرصاد، طهماسب نوروزی، فرمانده گروهان گردان امام حسین(ع)، شیبت‌الحمد بیگدلی و ابراهیم ترکی، معاونین گروهان گردان حضرت علی-اصغر(ع) در اولین مأموریت تیپ در خط پدافندی مرزی بانه نام برد (اداره کل حفظ آثار ... ، دانشنامۀ دفاع مقدس ... ، بخش شهدا (چاپ نشده).

مآخذ: اداره کل حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس استان زنجان، دانشنامۀ دفاع مقدس استان زنجان، بخش شهدا (چاپ نشده)، موجود در مرکز اسناد اداره کل حفظ آثار و نشر ارزش های دفاع مقدس استان زنجان؛ سپاه پاسداران انقلاب اسلامی زنجان، سپاه انصارالمهدی استان زنجان، تأیید سوابق یگان‌های رزم، شمارۀ سند ۲۰۳/1/545/زم، سند مورخ ۲۲/3/1391، موجود در همانجا؛ بنیاد شهید انقلاب اسلامی استان زنجان، آمار شهدای استان (نرم‌افزار EXELE)، موجود در همانجا.

/فرزاد بیات موحد/